Een nieuw begin

Dit jaar wordt alles anders. Toch? Of niet alles, maar in elk geval jijzelf. Of niet je volledige zelf, maar liefst wel een paar hardnekkige gewoontes. Herkenbaar? Ook al vinden we goede voornemens naïef of achterhaald, stiekem maken we ze toch. Misschien is het wel wat ons mens maakt: het steeds terugkerende verlangen om het morgen beter te doen. Een nieuw begin. Met minder schermtijd, meer boeken, minder verspillen, meer buiten komen.

De macht der gewoonte

Je kan er de klok op gelijk zetten: eind december zitten we vol plannen om het in het komende jaar net iets beter te doen. En amper een week later heeft alweer een kwart van ons hun voornemens opgegeven. Wat maakt het zo moeilijk om die goede intenties vol te houden?

Ten eerste: veel grote bedrijven hebben er alle belang bij dat mensen zich aan hun oude gewoontes houden. Waarom blijven we vervuilende auto’s kopen? Omdat autoproducenten tot 4000 dollar aan reclame uitgeven voor elk voertuig dat ze verkopen. Hetzelfde geldt voor frisdrank of waarom we online blijven shoppen terwijl we weten dat al die free shipping niet echt gratis kan zijn.

Maar het ligt ook aan hoe we als mensen in elkaar zitten. Hoe graag we het ook willen, diep ingesleten gewoontes veranderen is zo ongeveer waar we het allerslechtst in zijn. Of beter: we functioneren zo goed omdat we herkenbare patronen hebben die we steeds opnieuw herhalen. Maar liefst 43% van alles wat we doen op een dag gaat op automatische piloot, zonder dat we erbij stilstaan. Gelukkig maar, want zo sparen we het kleine beetje controle en wilskracht dat we hebben om beslissingen te nemen die echt belangrijk zijn. En dus niet om die donut weg te leggen en een appel in de plaats te nemen.

Een nieuw begin

Moeten we er ons dan bij neerleggen dat alles zal blijven zoals het is? Liever niet, want na bijna twee jaar leven in pauzestand snakken we naar een nieuw begin. En ook de wereld schreeuwt om verandering. Als we klimaatverandering willen tegengaan, is niets doen gewoon geen optie. Is het dan hopeloos om te proberen veranderen? Niet helemaal. Er zijn een paar dingen die je kan doen om je beter aan je nieuwe voornemen te kunnen houden. En de lessen komen uit een onverwachte hoek.

Wat een drieduizend jaar oude held je kan leren over jezelf

Wilskracht of doorzettingsvermogen zullen je niet helpen om betere beslissingen te nemen. Slimmer is het om jezelf te kennen en te weten dat je niet op je eigen wilskracht of doorzettingsvermogen kunt rekenen om een betere versie van jezelf te worden. Denk aan de legendarische Griekse held Odysseus die op zijn lange queeste terug naar huis voorbij de Sirenes vaart. Hij weet dat hij hun lokroep niet zal kunnen weerstaan en dus laat hij zich vastbinden aan de mast en drukt hij zijn bemanning op het hart hem onder geen beding los te maken, hoe hard hij er ook om smeekt. Zwak? Nee, Odysseus begreep al dat we anderen nodig hebben om onze intenties om te zetten in daden. En dat iets niet doen soms het allermoeilijkste is.

Wat is de hedendaags versie van de potige zeemannen die Odysseus op het rechte pad hielden? Voorbeelden genoeg.

Laat andere mensen je helpen

Sociale druk is verantwoordelijk voor sommige van de zwartste pagina’s uit de menselijke geschiedenis. Mensen blijven groepsdieren en we trekken ons ontzettend veel aan van wat anderen van ons denken. Maar die groepsdruk kun je ook in je eigen voordeel gebruiken. Wil je dit jaar echt vegan gaan eten of meer gaan sporten? Doe het dan samen met anderen.

Verander niet jezelf, maar je omgeving

Veel mensen namen zich al jaren voor geen plastic boodschappentasjes meer te aanvaarden aan de kassa van de supermarkt, maar toch veranderde er pas echt iets toen de overheid gratis wegwerptasjes verbood in 2016. En die verandering was meteen spectaculair. Op een jaar tijd gebruikte de gemiddelde Nederlander niet langer 175 tasjes, maar slechts 35 tasjes. Niet meer om de dag een nieuw boodschappentasje, maar om de tien dagen. Een volledig verbod op plastic tasjes die niet bioafbreekbaar zijn (zoals Mauritius dat in 2004 al invoerde) zou dat cijfer makkelijk nog verder kunnen terugdringen.

Om de wereld te veranderen, begin je dus best niet alleen bij jezelf. Vaak werkt het net omgekeerd: als de context aangepast wordt, neem jij makkelijker nieuwe gewoontes aan. Dat merk je als je van baan verandert, een kind krijgt of verhuist. Na zo’n ingrijpende veranderingen is er een window of opportunity van ongeveer drie maanden waarin je gemakkelijker nieuwe gewoontes oppikt. Maar ook collectieve veranderingen kunnen zo’n omschakelpunt zijn. Denk maar aan een plotse stijging in energieprijzen of een financiële crisis.

Heb je geen verhuis of verandering van job in het vooruitzicht? Dan is politieke druk vaak de meest effectieve methode om iets te veranderen. Stemmen op een partij die 100% groene energie wil verzekeren? Goed begin: het zal het jou en miljoenen anderen oneindig veel makkelijker maken om geen grijze stroom meer te gebruiken. En natuurlijk kun je meer doen. Steun actiegroepen die politiek doorwegen. Of gebruik het rechtssysteem om rechtvaardigheid voor de planeet en de toekomstige generaties op te eisen.

Maak het jezelf makkelijk door het jezelf moeilijk te maken

Ook over kleinere acties bij je thuis kan Odysseus ons iets leren. Dat je het jezelf soms moeilijker moet maken om het jezelf makkelijk te maken, bijvoorbeeld. Kost het je moeite om voor de fiets te kiezen voor korte afstanden? Denk er dan eens over na om je auto in een autodeelsysteem te steken. Dan moet je zelf ook reserveren voor je eigen ritten en kan je niet meer onnadenkend de wagen in stappen. Handige bonus: andere gebruikers betalen mee in de verzekering en het onderhoud van je auto.

Zin om aan het nieuwe jaar te beginnen? Deze acht acties hebben echt impact op het klimaat (dat kunnen we garanderen) en kan je wel volhouden (al kunnen we dat niet garanderen).